Aktualności

24 lutego 2022 r. Rosja rozpoczęła niesprowokowaną agresję militarną, dokonując inwazji na Ukrainę. UE zareagowała: wprowadzono sankcje przeciwko Rosji, a ludziom uciekającym z Ukrainy zaoferowano wsparcie humanitarne.  Państwa członkowskie i społeczności lokalne zaangażowały się w pomoc osobom przesiedlonym z Ukrainy,
przyjmując ponad 4,5 miliona osób osób uciekających przed inwazją.

Państwa członkowskie UE po raz pierwszy uruchomiły decyzją Rady Dyrektywę  2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r.-  Dyrektywę w sprawie minimalnych standardów 
przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między Państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami w skrócie Dyrektywę w sprawie ochrony tymczasowej.

Dyrektywa w sprawie ochrony tymczasowej została aktywowana przez UE dwa tygodnie po inwazji, w dniu 4 marca 2022 r.; pozwala ona wszystkim osobom przesiedlonym
z Ukrainy na osiedlenie się w UE. Zapewnia ona prawa dostępu do mieszkań, rynku pracy, pomocy medycznej, edukacji i pomocy społecznej. Należy podkreślić że dostęp do rynku pracy dla obywateli Ukrainy dotyczy wszystkich państw członkowskich.

Regulacje które pojawiły się w Polsce będące odpowiedzią na zaistniałą sytuację między innymi radykalnie zmodyfikowały zasady dostępu obywateli Ukrainy do polskiego rynku pracy.

29 maja 2023r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 14 kwietnia 2023r. o zmianie nazw uczelni służb państwowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oraz niektórych innych ustaw.
 
Ustawa ta w art. 12 przewiduje m.in. zmiany w ustawie z dnia 12 marca 2022r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa  polegające na przedłużeniu do dnia 4 marca 2024 r. legalizacji pobytu obywateli Ukrainy na terytorium RP.
 
W związku z tym przepisy dotyczące dostępu do rynku pracy na podstawie powiadomienia nadal będą obowiązywały.

Na czym polega mechanizm zatrudniania na podstawie powiadomień?

Co do zasady, cudzoziemiec, by mógł być zatrudniony w Polsce, powinien mieć ważny dokument pobytowy (np. wizę, kartę pobytu) uprawniający go do pracy w RP oraz zezwolenie na pracę. Aby uprościć procedurę zatrudnienia obywateli Ukrainy, którzy od czasu wybuchu wojny 24 lutego 2022 r. masowo przekraczali polską wschodnią granicę  wprowadzono przepis, który umożliwia powierzenie pracy Ukraińcom na podstawie powiadomienia urzędu pracy. Dotyczy to każdego obywatela Ukrainy, nie tylko tego, który przybył do Polski po wybuchu wojny.

Zgodnie z przepisami specustawy pracodawca może od razu zatrudnić obywatela Ukrainy, który legalnie przebywa w Polsce i w ciągu 14 dni od podjęcia pracy powiadomić
o tym fakcie urząd pracy. Co kluczowe pracownik z Ukrainy zatrudniony na podstawie zgłoszenia do powiatowego urzędu pracy może swobodnie zmienić pracodawcę.

Popatrzmy na generalny obraz polskiego rynku pracy w kontekscie obecności na nim cudzoziemców.

W 2022 r. zaobserwowano zmniejszenie liczby dokumentów dopuszczających cudzoziemców do polskiego rynku zatrudnienia. Według Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej jest kilka przyczyn tego zjawiska. Spowodowane jest to: wojną za polską  wschodnią granicą i wprowadzeniem rozwiązań prawnych umożliwiających obywatelom Ukrainy podejmowanie pracy w Polsce na podstawie powiadomienia,  innym z czynników, jest wydłużenie okresu wykonywania obowiązków zawodowych przez ludzi z innych krajów
na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do 24 miesięcy (przepisy wprowadzone 29 stycznia 2022 roku). Kolejny czynnik to wykluczenie z możliwości korzystania z procedury uproszczonej obywateli Rosji w dniu 27 października 2022 r.

Jednakże spadek liczby wydanych dokumentów umożliwiających zatrudnienie w Polsce nie oznacza, że mniej osób z zagranicy jest w naszym kraju aktywnych zawodowo. W danych ZUS widoczny jest znaczy wzrost grupy cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego, która na koniec 2022 r. sięgnęła 1 miliona 63 tys. i był to wynik o około 188 tys. wyższy niż na początku 2021 roku.

I tu pojawia się konieczność większego wykorzystania doświadczeń norweskich w zakresie udziału partnerów społecznych w procesie trójstronnego kreowania polityk publicznych. Polskę przecież czeka proces stworzenia docelowego modelu zatrudniania cudzoziemców, ktory będzie musiał wziąśc pod uwagę uwarunkowania na rynku pracy (związane z niedoborami siły roboczej czy konsekwencjami zmiany demograficznej). Trzeba będzie wziąść pod uwagę także doświadczenia, które będą wynikaly z zasad pracy na podstawie powiadomień (jak już wskazano na chwilę obecną sytem pracy na podstawie powiadomień bedzie funkcjonował co najmnij do 4 marca 2024 r.).

Jak wiadomo procedowana jest w tej chwili ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców (projekt ustawy nie została jeszcze w  skierowana do Sejmu).

Nowa ustawa dotycząca zatrudniania cudzoziemców miałaby zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2024 r.

Z perspektywy zatrudniających najważniejsze, projektowane rozwiązania to zniesienie/ograniczenie testu rynku pracy i elektronizacja postępowań w zakresie zezwoleń na pracę.
To oczywiście element większego procesu elektronizacji całej administracji publicznej. Chodzi o to, żeby wyeliminować trudności związane z papierowym składaniem wniosków.

Test rynku pracy - Ostatecznie wprowadzono kompromisowe rozwiązanie. Jeśli sytuacja na danym, lokalnym rynku pracy jest trudna, to minister właściwy do spraw pracy będzie mógł wprowadzić obowiązek wydania przez starostów listy zawodów i rodzajów prac, w których nie będą udzielane zezwolenia obcokrajowcom.

Ważne i doniosłe jest również postanowienie projektu ustawy, zgodnie z którym, obligatoryjnie odmawia się wydania zezwolenia, jeżeli podmiot zatrudniający:

• nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz Fundusz Solidarnościowy;
• nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników;
• nie dopełnia obowiązku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego pracowników lub innych osób objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym;
• zalega z uiszczeniem podatków.   

Rozwiązanie to ma na celu uchronić cudzoziemców przed nierzetelnymi pracodawcami, a jednocześnie zmobilizować podmioty, chcące pozyskiwać pracowników cudzoziemców
z rynku, do spełniania wszelkich obowiązków wobec organów publicznoprawnych.

Czas pokaże czy wskazany projekt ustawy stanie się aktem obowiązującym – niezależnie jednak od tego  można postawić tezę, że konieczne jest większe zaangażowanie związków zawodowych i organizacji pracodawców w stworzenie docelowego modelu zatrudniania cudzoziemców w Polsce.